Doanh thu và lợi nhuận là hai chỉ số cơ bản mà hầu hết các nhà đầu tư thường sử dụng để đánh giá hoạt động kinh doanh của một doanh nghiệp.
Doanh thu đại diện cho quy mô, thị phần và sức mạnh của doanh nghiệp trong một ngành kinh doanh.
Bạn đang xem: Net profit margin (biên lợi nhuận ròng): Công thức và ý nghĩa
Lợi nhuận là kết quả kinh doanh cuối cùng, biểu thị phần lợi ích mà doanh nghiệp thu được sau mỗi năm hoạt động.
Tuy nhiên, chỉ nhìn vào số doanh thu và lợi nhuận tuyệt đối sẽ rất khó để xác định xem một doanh nghiệp hoạt động hiệu quả hay không.
Trong nhiều trường hợp, doanh nghiệp có lợi nhuận lớn nhưng so với doanh thu vẫn còn khiêm tốn.
Ví dụ:
Doanh nghiệp A có:
- Năm 1: Doanh thu 100 triệu, lợi nhuận 20 triệu
- Năm 2: Doanh thu 200 triệu, lợi nhuận 25 triệu
Xem xét sẽ thấy cả doanh thu và lợi nhuận của doanh nghiệp đều tăng trưởng rất tốt.
Tuy nhiên, chi tiết ở năm thứ 2, doanh nghiệp chỉ thực sự có được 1,2 đồng lợi nhuận từ mỗi 10 đồng doanh thu…
…So với mức 2 đồng lợi nhuận từ mỗi 10 đồng doanh thu ở năm đầu tiên.
Điều này chỉ ra rằng doanh nghiệp đang sinh ra ít lợi nhuận hơn từ mỗi 10 đồng doanh thu ban đầu.
Điều này chưa kể đến các rủi ro tài chính liên quan khi doanh nghiệp phải vay thêm vốn để mở rộng hoạt động sản xuất.
Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, người ta thường dùng chỉ số tỷ suất lợi nhuận ròng – Net profit margin.
Tỷ suất lợi nhuận ròng là gì?
Tỷ suất lợi nhuận ròng (hoặc còn gọi là Net profit margin) là tỷ lệ phần trăm (%) lợi nhuận sau thuế mà công ty thu được từ mỗi đồng doanh thu. Nghĩa là, với 1 đồng doanh thu, công ty kiếm được bao nhiêu đồng lợi nhuận sau thuế.
Cùng với lợi nhuận gộp (Gross profit margin) và lợi nhuận hoạt động (Operating profit margin), tỷ suất lợi nhuận ròng là một chỉ số quan trọng giúp đánh giá khả năng sinh lời của doanh nghiệp.
Hãy lưu ý rằng ở đây “margin” được hiểu là “lợi nhuận”. Đừng nhầm lẫn với “margin” được sử dụng trong hoạt động đầu tư chứng khoán.
Cách tính tỷ suất lợi nhuận ròng
Tỷ suất lợi nhuận ròng được tính bằng công thức sau:
Bạn có thể tính chỉ số này theo năm tài chính hoặc theo quý để hiểu rõ hơn về khả năng sinh lời của doanh nghiệp trong từng khoảng thời gian cụ thể.
Có hai cách để tính tỷ suất lợi nhuận ròng trong thực tế:
Cách 1: Sử dụng nguồn dữ liệu có sẵn
Để nắm bắt nhanh chóng tỷ suất lợi nhuận ròng của doanh nghiệp qua các năm, bạn có thể sử dụng các nguồn dữ liệu đã có như website của các công ty chứng khoán, các trang tài chính như cafef, vietstock,…
Trong trường hợp của bài viết này, GoValue sẽ hướng dẫn bạn sử dụng nguồn dữ liệu của công ty chứng khoán Thiên Việt.
Bạn nhập mã cổ phiếu cần tìm và vào mục Báo Cáo Tài Chính, chọn chỉ tiêu tài chính, xem theo năm…
Kéo xuống dưới, bạn sẽ thấy tỷ suất lợi nhuận ròng được hiển thị trong mục Chỉ số lợi nhuận và chất lượng lợi nhuận.
Với cách này, bạn có thể nhanh chóng lấy được tỷ suất lợi nhuận ròng của doanh nghiệp trong 5 năm gần đây.
Cách 2: Tính trực tiếp trên báo cáo tài chính
Lấy ví dụ về Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của Hòa Phát (Mã: HPG) năm 2018 (Đơn vị: VND):
Tỷ suất lợi nhuận ròng của HPG năm 2018 được tính bằng cách trừ doanh thu thuần với tất cả các chi phí liên quan đến hoạt động kinh doanh:
- Giá vốn hàng bán
- Chi phí bán hàng
- Chi phí quản lý doanh nghiệp
- Kết quả hoạt động tài chính
- Kết quả hoạt động khác
- Thuế suất
Sau đó, áp dụng công thức sau:
Xem thêm : Proof of Work (PoW) là gì?
Bạn có thể lấy số lợi nhuận sau thuế (LNST) ở cuối bảng báo cáo kết quả kinh doanh để tính toán.
Tuy nhiên, GoValue khuyến khích bạn tự tính toán chỉ tiêu LNST một số lần. Vì có rất nhiều vấn đề ẩn sau chỉ tiêu này mà GoValue sẽ đề cập đến trong phần tiếp theo.
Ý nghĩa của tỷ suất lợi nhuận ròng
Tỷ suất lợi nhuận ròng cho thấy khả năng sinh lời của doanh nghiệp sau khi loại bỏ toàn bộ chi phí phát sinh trong kỳ.
Một doanh nghiệp có tỷ suất lợi nhuận ròng cao và tăng trưởng trong nhiều năm liên tiếp là một dấu hiệu tốt.
Điều này chứng tỏ doanh nghiệp hoạt động ngày càng hiệu quả hơn khi có thể tạo ra nhiều lợi nhuận hơn từ mỗi đồng doanh thu.
Vậy làm thế nào để doanh nghiệp có thể gia tăng tỷ suất lợi nhuận ròng?
Từ ví dụ của HPG, ta có thể hình dung phần nào cách doanh nghiệp tăng tỷ suất lợi nhuận ròng:
Cách 1: Tăng tỷ suất lợi nhuận ròng nhờ tăng tỷ suất lợi nhuận gộp
Thành công trong cạnh tranh giúp doanh nghiệp cải thiện tỷ suất lợi nhuận gộp, và thường cũng sẽ có tỷ suất lợi nhuận ròng cao hơn.
Cách 2: Tăng tỷ suất lợi nhuận ròng nhờ giảm chi phí liên quan
Trong trường hợp doanh nghiệp tăng trưởng chậm, việc giảm chi phí liên quan là một cách tốt để tăng tỷ suất lợi nhuận.
Ví dụ về CTCP dịch vụ hàng không Sài Gòn (Mã: SCS)
Nhờ việc quản lý tốt và giảm được các loại chi phí liên quan như chi phí tài chính, chi phí quản lý doanh nghiệp,…
Trong khi tỷ suất lợi nhuận gộp của SCS đã tăng từ 66,1% lên 78,3%, tỷ suất lợi nhuận ròng của SCS tăng mạnh từ 33,5% lên 61,6% vào năm 2018.
Tóm lại, đối với các doanh nghiệp đã đạt đỉnh về quy mô, việc cải thiện các chi phí liên quan là cách tốt để tăng tỷ suất lợi nhuận ròng.
Quay lại ví dụ của HPG, việc tính tỷ suất lợi nhuận ròng của HPG năm 2018 là 15,4% không khó.
Tuy nhiên để biết liệu 15,4% đã là đủ tốt hay chưa, với những người mới thì khá khó hình dung.
Xác định giá trị tỷ suất lợi nhuận ròng cần đạt
Mỗi ngành có đặc điểm kinh doanh và cơ cấu vốn khác nhau.
Do đó, để biết xem tỷ suất lợi nhuận ròng của doanh nghiệp có đủ tốt hay không, bạn nên so sánh với các đối thủ trong cùng ngành.
Ví dụ:
Tỷ suất lợi nhuận ròng của HPG đạt 12,4% đến cuối quý 3-2019, giảm 3% so với năm 2018.
Tuy nhiên, nếu đặt trong bối cảnh ngành có tỷ suất lợi nhuận ròng âm, số này là rất ấn tượng.
GoValue khuyến khích bạn linh hoạt sử dụng chỉ số này và đặt doanh nghiệp trong bối cảnh cụ thể.
Vì không có doanh nghiệp nào tăng trưởng mãi mãi.
Chính những lúc chu kỳ kinh doanh của ngành đi xuống, ta mới thấy rõ lợi thế cạnh tranh giúp những doanh nghiệp này có tỷ suất lợi nhuận cao hơn so với trung bình ngành.
Chu kỳ kinh doanh của doanh nghiệp
Một doanh nghiệp thông thường sẽ có chu kỳ kinh doanh gồm các giai đoạn:
Trong giai đoạn suy thoái, doanh nghiệp sẽ tập trung vào việc đầu tư xây dựng cơ bản, phát triển sản phẩm mới.
Hoặc giảm giá bán để chiếm thị phần, trước khi bước vào giai đoạn tăng trưởng mới.
Đòi hỏi không thể yêu cầu doanh nghiệp vẫn giữ được tỷ suất lợi nhuận ròng như trong giai đoạn tăng trưởng.
Do đó, bạn cũng cần lưu ý chu kỳ tăng trưởng và chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp trong từng giai đoạn cụ thể.
Ví dụ:
Hòa Phát đang trong quá trình hoàn thiện nhà máy Dung Quất, giảm giá để chiếm thị trường miền Nam.
Xem thêm : Củ Kiệu Tiếng Anh Là Gì ? 14 Món Ăn Ngày Tết Bằng Tiếng Anh
Trong giai đoạn này, ta nên quan tâm đến thị phần hơn là phân tích tỷ suất lợi nhuận của doanh nghiệp.
Một số lưu ý khi sử dụng tỷ suất lợi nhuận ròng
Mặc dù được sử dụng phổ biến, nhưng phải công nhận rằng trong ba chỉ số lợi nhuận:
- Tỷ suất lợi nhuận gộp (Gross profit margin)
- Tỷ suất lợi nhuận hoạt động (Operating profit margin)
- Tỷ suất lợi nhuận ròng (Net profit margin)
Tỷ suất lợi nhuận ròng hay tỷ suất lợi nhuận ròng là chỉ số dễ bị ảnh hưởng nhất bởi các giao dịch kế toán.
Bởi vì chỉ tiêu lợi nhuận sau thuế là chỉ tiêu cuối cùng trong quá trình kế toán, và mỗi khâu kế toán doanh thu (chi phí) đều dễ bị ảnh hưởng bởi các giao dịch có liên quan.
Do đó, đừng vội mừng khi thấy tỷ suất lợi nhuận ròng của doanh nghiệp cải thiện.
Bạn hãy đảm bảo rằng doanh nghiệp đó không sử dụng các giao dịch kế toán sau…
Trích lập dự phòng – Cookie Jar Reserve
Trong quý 1-2019, CTCP nhiệt điện Phả Lại (PPC) công bố báo cáo tài chính trong đó có khoản dự phòng góp vốn vào đơn vị khác hơn 210 tỷ đồng, tăng 240% so với đầu năm.
Trong đó, khoản dự phòng đầu tư này của PPC chủ yếu là vào CTCP nhiệt điện Quảng Ninh (Mã: QTP)
Chỉ trong vòng 1 tuần giao dịch tập trung vào kết thúc kỳ kế toán 31/12/2018, cổ phiếu QTP đã biến động mạnh.
Điều này là bất thường vì cổ phiếu này gần như không có giao dịch trong những ngày thường.
Xét theo quy định kế toán hiện hành:
Khi giá trên thị trường (market price) của khoản đầu tư thấp hơn giá vốn, PPC được phép trích lập dự phòng.
Khoản dự phòng này hơn 210 tỷ đồng được tính vào chi phí tài chính trong kỳ.
Và nó như “hộp bánh” được dự trữ (cookie jar reserve) của PPC để sẵn sàng sử dụng trong tương lai, khi rủi ro góp vốn vào QTP gần như không còn.
Theo đó, nếu không tính khoản chi phí tài chính này trong quý 1/2019, PPC đã có lãi 360 tỷ (+90% YoY), tỷ suất lợi nhuận ròng tương ứng 26%.
Thay vì công bố lợi nhuận là 193 tỷ đồng, tỷ suất lợi nhuận ròng 14%.
Trong trường hợp này, công ty đã tăng chi phí tài chính để làm giảm lợi nhuận và giảm tỷ suất lợi nhuận ròng.
Tăng tỷ suất lợi nhuận ròng từ các khoản thuế không thường xuyên
Năm 2018, CTCP tập đoàn Sao Mai (Mã: ASM) đã đăng ký mua thêm 50 triệu cổ phiếu của CTCP Đầu tư phát triển quốc gia IDI, từ đó tăng tỷ lệ sở hữu từ 39,29% lên 51%.
Theo quy định kế toán hiện hành, việc tăng tỷ lệ sở hữu từ công ty liên kết thành công ty con (trên 50%), ASM sẽ phải đánh giá lại khoản đầu tư vào IDI.
Kết quả sau đánh giá lại 39,29% cổ phần tại IDI đã giúp ASM ghi nhận khoản lợi nhuận khác 430 tỷ đồng.
Đây là khoản lợi nhuận chỉ xuất hiện trên sổ sách (non-cash) mà không đóng góp thêm bất kỳ số tiền nào lợi nhuận của doanh nghiệp.
Qua đó, lợi nhuận sau thuế của ASM năm 2018 là 1.197 tỷ đồng (+710% YoY), tỷ suất lợi nhuận ròng là 13,3%.
Nếu không tính khoản thu nhập khác, lợi nhuận thực tế của ASM năm 2018 chỉ là 767 tỷ đồng, tỷ suất lợi nhuận ròng 8,5%.
Trong trường hợp này, công ty đã đánh giá lại tài sản, giúp tăng trưởng lợi nhuận một cách đột biến và tăng tỷ suất lợi nhuận ròng.
Tổng kết
Tỷ suất lợi nhuận ròng là một trong ba chỉ số để đánh giá khả năng sinh lời và được sử dụng rộng rãi trong phân tích đầu tư.
Tuy nhiên, đây cũng là chỉ số dễ bị ảnh hưởng nhất bởi các giao dịch kế toán.
Vì vậy, GoValue khuyến khích bạn nên xem xét chi tiết trong báo cáo tài chính thay vì chỉ sử dụng con số lợi nhuận sau thuế để tính chỉ số này.
Hơn nữa, không có chỉ số nào có thể phản ánh đầy đủ tình hình tài chính của một doanh nghiệp.
Bạn nên tham khảo các bài viết khác về chỉ số tài chính như:
- Tỷ suất lợi nhuận gộp: Cách tính và ứng dụng chi tiết
- Tỷ suất lợi nhuận hoạt động: Chỉ số lợi nhuận hoạt động
- ROE – Thu nhập cổ phần
Xem thêm video về tỷ suất lợi nhuận ròng:
Nguồn: https://stamboom-boden.com
Danh mục: Là Gì
