1. Định nghĩa và ý nghĩa của chế độ quân chủ lập hiến

Chế độ quân chủ lập hiến là một hình thức chính trị của các quốc gia có chế độ chiếm hữu nô lệ, phong kiến ​​và tư bản. Nó thể hiện cách tổ chức, quản lý và thành lập các cơ quan quyền lực cao nhất của nhà nước cũng như sự tương tác giữa các cơ quan này. Đặc điểm chính của chế độ quân chủ lập hiến là quyền lực tối cao của nhà nước nằm trong tay một người, thường là vua, như nguyên tắc thừa kế. Có thể chia thành hai dạng chính là chế độ tuyệt đối và chế độ hạn chế. Trong chế độ tuyệt đối, vua hoặc nguyên thủ quốc gia có quyền lực tối cao và không giới hạn trong việc ra quyết định. Trong chế độ hạn chế, quyền lực tối cao của vua chỉ có giới hạn bởi hiến pháp, trong khi các cơ quan quyền lực khác như quốc hội có vai trò quyết định quan trọng.

Trong các chế độ chiếm hữu nô lệ ở phương Đông, chế độ quân chủ lập hiến chuyên chế là phổ biến nhất. Ở các nước cổ đại như Trung Quốc, Ai Cập, Babylon và Ba Tư, quyền lực tối cao thuộc về nguyên thủ quốc gia (vua). Chế độ Cộng hòa Đại cách mạng xuất hiện ở Athens vào thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên, trong đó các cơ quan quyền lực nhà nước được bầu chọn và hoạt động theo điều kiện hiến pháp. Chế độ cộng sản phong kiến​​ trải qua hai giai đoạn phát triển quan trọng là chế độ quân chủ tập quyền và chế độ quân chủ trung ương tập quyền. Trong các chế độ quân chủ phi tập trung, các lãnh chúa phụ thuộc vào nhau và có quyền kiểm soát chính quyền nhà nước trung ương riêng của họ. Trong chế độ quân chủ trung ương tập quyền, quyền lực trung ương của nhà nước được củng cố dưới sự kiểm soát của vua, nhằm phát triển kinh tế, thương mại và bảo vệ lợi ích của nhà vua và tầng lớp quý tộc.

Bạn đang xem:

2. Đặc điểm của chế độ quân chủ lập hiến

Chế độ quân chủ lập hiến là một hệ thống chính trị trong đó quyền lực của vua (hoàng đế, hoàng hậu, chịu hoặc vị vua…) bị gò bó bởi quyền lập pháp của quốc hội qua hiến pháp. Trong các quốc gia áp dụng chế độ quân chủ lập hiến, quyền lực của vua chỉ mang tính thể hiện và nghi lễ; vua đóng vai trò như nguyên thủ quốc gia và là biểu tượng của quốc gia, trong khi quyền lập pháp thuộc về quốc hội, quyền hành pháp thuộc về chính phủ và quyền tư pháp thuộc về tòa án.

Chế độ quân chủ lập hiến là một hình thức đặc thù của chế độ nhà nước tư bản, có sự tồn tại lịch sử và truyền thống trong một số quốc gia tư bản cụ thể. Hiện nay, chế độ quân chủ lập hiến vẫn còn tồn tại trong khoảng 1/4 quốc gia trên thế giới, bao gồm các quốc gia phát triển như Anh, Hà Lan, Tây Ban Nha, Nhật Bản, Thái Lan.

3. Các cơ chế chính của chế độ quân chủ lập hiến

Tương tự như vai trò và nhiệm vụ của Tổng thống Hoa Kỳ được mô tả trong Hiến pháp Hoa Kỳ, quyền hạn của quốc vương, với tư cách là nguyên thủ quốc gia, được liệt kê trong hiến pháp của chế độ quân chủ lập hiến.

Trong hầu hết các chế độ quân chủ lập hiến, quyền lực chính trị của quân chủ, nếu có, rất hạn chế và chức năng của họ chủ yếu mang tính chất nghi lễ. Thay vào đó, quyền lực thực sự của chính phủ được thực thi bởi quốc hội hoặc một cơ quan lập pháp tương tự chấp nhận sự giám sát của Thủ tướng. Trong khi quốc vương có thể được công nhận là nguyên thủ quốc gia với vai trò biểu tượng và chính phủ có thể hoạt động kỹ thuật dưới danh nghĩa của nữ hoàng hoặc vua, sự cai trị thực sự của đất nước thuộc về Thủ tướng. Thật vậy, một quân chủ của chế độ quân chủ lập hiến được miêu tả là “một vị vua trị vì mà không thực sự cai trị”.

Chế độ quân chủ lập hiến có sự thỏa thuận giữa sự tôn kính mù quáng với hoàng tộc và niềm tin vào sự khôn ngoan chính trị của các cơ chế quân chủ được thiết lập và điều hành. Hiến pháp hiện đại thường là sự kết hợp chế độ quân chủ lập hiến và dân chủ đại diện.

4. So sánh giữa chế độ quân chủ lập hiến và chế độ quân chủ tuyệt đối

4.1 Hiến pháp

Xem thêm : Chứng chỉ ABRSM là gì? Những điều bạn cần biết về ABRSM

Chế độ quân chủ lập hiến là một hình thức chính phủ kết hợp, trong đó một vị vua hoặc nữ hoàng có quyền lực chính trị hạn chế, chia sẻ quyền lập pháp với một cơ quan lập pháp như quốc hội để đại diện cho ý kiến và mong muốn của dân chúng.

4.2 Chế độ quân chủ tuyệt đối

Chế độ quân chủ tuyệt đối là một hình thức chính phủ trong đó một vị vua hoặc nữ hoàng có quyền lực chính trị và lập pháp chưa bị kiểm soát và hạn chế. Dựa trên khái niệm cổ xưa về “quyền thiêng liêng của các vị vua” cho rằng các vị vua có được quyền lực từ Chúa, các chế độ quân chủ tuyệt đối hoạt động theo lý thuyết chính trị chuyên quyền. Ngày nay, các chế độ quân chủ tuyệt đối duy nhất còn lại là Thành phố Vatican, Brunei, Swaziland, Ả Rập Saudi, Eswatini và Oman. Sau khi ký kết Magna Carta vào năm 1215, chế độ quân chủ lập hiến bắt đầu thay thế chế độ quân chủ tuyệt đối do các lý do tương tự, bao gồm sự yếu kém hoặc chuyên biệt của vị vua và nữ hoàng, không đáp ứng được các nhu cầu ngày càng phát triển của công chúng và từ chối giải quyết những tranh chấp chính trị của dân chúng.

5. Các quốc gia áp dụng chế độ quân chủ lập hiến

Hiện nay, có tổng cộng 43 quốc gia áp dụng chế độ quân chủ lập hiến trên toàn thế giới, trong số đó 53 quốc gia là thành viên của Khối thịnh vượng chung, một tổ chức liên chính phủ được lãnh đạo bởi quốc vương hiện tại của Vương quốc Anh. Một số ví dụ phổ biến về các quốc gia áp dụng chế độ quân chủ lập hiến hiện đại bao gồm Vương quốc Anh, Canada, Thụy Điển và Nhật Bản.

5.1 Vương quốc Anh

Vương quốc Anh bao gồm Anh, Wales, Scotland và Bắc Ireland. Đây là một chế độ quân chủ lập hiến, trong đó vị nữ hoàng hoặc vua là nguyên thủ quốc gia, trong khi Thủ tướng là người đứng đầu chính phủ dưới dạng Quốc hội Anh. Quốc hội Anh bao gồm Quốc hội và Hạ viện, trong đó Hạ viện được các thành viên được bầu cử vào, và Thượng viện bao gồm các thành viên được bổ nhiệm hoặc thừa kế vị trí của họ.

5.2 Canada

Trong chế độ quân chủ lập hiến ở Canada, quốc vương của Vương quốc Anh là nguyên thủ quốc gia, nhưng các vấn đề chính trị được quản lý bởi thủ tướng được bầu và quốc hội lập pháp. Tại Quốc hội Canada, các luật được đề xuất bởi Hạ viện, được bầu phổ thông và phải được Thượng viện Hoàng gia lên tên.

Xem thêm : Agave Nectar là gì? Thành phần và giá trị dinh dưỡng của Agave Nectar

5.3 Thụy Điển

Quốc vương Thụy Điển, mặc dù là nguyên thủ quốc gia, không có quyền lực chính trị cụ thể và đóng vai trò chủ yếu trong các nghi lễ. Tất cả quyền lập pháp thuộc về Riksdag, một cơ quan lập pháp bao gồm các đại diện được bầu phổ thông.

5.4 Nhật Bản

Trong chế độ quân chủ lập hiến duy nhất trên thế giới, Hoàng đế Nhật Bản không có vai trò trong chính phủ và chỉ thực hiện các nhiệm vụ nghi lễ. Hiến pháp Nhật Bản được thiết lập vào năm 1947 sau Thế chiến thứ hai khi Hoa Kỳ chiếm đóng đất nước, quy định cơ cấu chính phủ tương tự như Hoa Kỳ. Chúng bao gồm thủ tướng được chỉ định bởi Hoàng gia và giám sát cơ quan tiến hành, cũng như Quốc hội, một cơ quan lập pháp bao gồm Hạ viện và Thượng viện. Hệ thống tư pháp của Nhật Bản bao gồm Tòa án Tối cao và các tòa án cấp dưới, hoạt động độc lập với các ngành hành pháp và lập pháp.

6. So sánh giữa chế độ chuyên chế và chế độ quân chủ lập hiến

– Sự giống nhau: Cả hai chế độ đều có vua đứng đầu.

– Sự khác biệt:

Chế độ chuyên chế: Quyền lực tối cao thuộc về một vị vua. Quốc vương quyết định mọi việc và không chịu trách nhiệm với bất kỳ ai và bất kỳ việc gì (giống như ở các nước phương Đông và các nước phương Tây thời phong kiến trung ương tập quyền).

Chế độ quân chủ lập hiến: Quyền lực tối cao thuộc về vua, nhưng người nắm giữ quyền lực thực sự là tầng lớp tư sản mới và quý tộc. Ngoài vua, còn có các cơ quan đại diện cho các tầng lớp khác (ở Pháp là quý tộc, tầng lữ, thị dân), với những quyền hạn nhất định. Chế độ quân chủ lập hiến xuất hiện trong quá trình chuyển đổi từ chế độ phong kiến cát cứ sang chế độ phong kiến tập quyền. Các cơ quan đại diện này không chỉ hỗ trợ vua đối đầu với các tướng địa phương mà còn tranh đấu để giới hạn quyền lực của vua để bảo vệ lợi ích của họ (ví dụ, đặt ra thuế). Hình thức chế độ này chỉ tồn tại một thời gian ngắn ở một số quốc gia châu Âu.

Chế độ quân chủ lập hiến (hay chế độ quân chủ hạn chế): Quyền lực của vua bị giới hạn bởi hiến pháp. Nhà nước có quốc hội, nội các… tương tự như hệ thống nghị viện, trong đó vua đóng vai trò nguyên thủ quốc gia giống tổng thống với các quyền hạn khác nhau ở mỗi quốc gia.

Nguồn: https://stamboom-boden.com
Danh mục: Là Gì