– Trương Vĩnh Ký là một danh nhân văn hoá của dân tộc. Ông sinh ra với tên là Trương Chánh Ký, sau đổi thành Trương Vĩnh Ký. Ông có tên thánh là Jean Baptiste Pétrus. Quê ông ở làng Cái Mơn, xã Vĩnh Thành, huyện Tân Minh, tỉnh Vĩnh Long (nay thuộc huyện Chợ Lách, tỉnh Bến Tre). – Cha ông mất sớm, ông được nuôi dưỡng và dạy dỗ bởi các linh mục như Cố Tám và Cố Long. Ông học hai năm ở giaó đường Cái Nhum, ba năm ở trường đạo Pônhalư (Campuchia) và tám năm ở chủng viện Dulaima (Penang, Malaisia). – Tại những nơi này, đặc biệt là ở Dulaima, ông được học với nhiều thầy giỏi và kết bạn với nhiều bạn học từ các nước khác nhau. Với trí thông minh vượt trội và tinh thần cần cù hiếm thấy, Trương Vĩnh Ký luôn là một học sinh xuất sắc toàn diện. Đặc biệt, ông đã có thể sử dụng thành thạo 15 ngôn ngữ phương Tây và 11 ngôn ngữ phương Đông khi mới 22 tuổi (năm 1859). – Năm 1860, ông đã đồng ý làm phiên dịch cho Pháp. – Năm 1863, ông trở thành thành viên của phái đoàn Phan Thanh Giản sang Pháp. Sau khi trở về nước, ông hoạt động trong lĩnh vực giáo dục và báo chí. Năm 1866, ông trở thành hiệu trưởng trường đào tạo thông dịch viên ở Sài Gòn. Năm 1869, ông trở thành chủ nhiệm Gia Định báo. – Năm 1886, ông được toàn quyền Paul Bert, một giáo sư đại học Bordeaux và là viện sĩ viện hàn lâm Pháp, mời làm cố vấn cho vua Đồng Khánh với tư cách Hàn lâm viện thị giảng học sĩ. Ông đã góp ý và tham mưu cho việc khai thác mỏ Cá ở Huế, đắp đường ở Quảng Nam và nhiều công trình khác có ích cho dân (nhưng ông không nhận chức vụ cao trong bộ máy hành chính của Pháp và không nhập quốc tịch Pháp). – Trong những năm cuối đời, ông tập trung vào công việc giảng dạy và viết sách. Ông đã góp phần đào tạo hàng ngàn trí thức trẻ và để lại hơn 120 tác phẩm về nhiều lĩnh vực khác nhau như ngôn ngữ, lịch sử, địa lý, pháp luật, kinh tế, chính trị, sinh học, văn học… Những công trình này đã có tác động tích cực trong việc khai sáng cho thế hệ trẻ, mở rộng kiến thức về thiên nhiên, xã hội và con người. – Học giả Ứng Hòe Nguyễn Văn Tố đã nhận xét: “Khi xem danh mục những tác phẩm của Pétrus Ký, người ta không thể không ngạc nhiên và kính phục vì số lượng và đa dạng của chúng” (Bulletin de I’Enseignement mutuel du Tonkin, Tập 17 ngày 1.6.1943). – Trương Vĩnh Ký đặc biệt quan tâm đến việc phát triển và phổ cập chữ quốc ngữ. Với tầm nhìn sáng suốt, ông đã thấy được giá trị và tác động lớn của công cụ biểu đạt này, vì vậy ông đã đưa chữ quốc ngữ ra khỏi tu viện và đưa vào cuộc sống, đặc biệt là trong giáo dục (như trường thông ngôn Sài Gòn, nơi ông là hiệu trưởng) và báo chí (như Gia Định báo, tờ báo đầu tiên của nước ta, ông cũng là chủ bút của nó). – Trong thời gian ông còn sống, Trương Vĩnh Ký được các nhà khoa học Châu Âu kính trọng và đánh giá cao. Ông được mời làm hội viên của các hội Nhân chủng học, Địa lý Paris, Giáo dục nhân văn và khoa học… Năm 1874, ông được phong tước Giáo sư ngôn ngữ Á Đông và được vinh danh là một trong mười tám “bác học danh giá toàn cầu” ngang hàng với các nhà văn lừng danh của phương Tây thời đại đó. – Người dân ta kính trọng ông – một nhà bác học, một nhà giáo, một nhà văn hóa với lòng trong sạch và tài năng vượt trội. Lịch sử đã và sẽ tiếp tục ghi nhận công lao của Trương Vĩnh Ký trong việc chuẩn bị sự nghiệp duy tân cho đất nước.
Bia tưởng niệm Ông tại trường
Năm học 1997-1998, trường của chúng ta được thành lập và được đặt tên theo ông. Nhờ sự nỗ lực của tất cả thành viên, trường đã phát triển một cách vững chắc và xây dựng được uy tín trong xã hội ngày càng cao. Vào năm học 2001-2002, nhân dịp khánh thành cơ sở 2 và khai giảng năm học mới, cựu Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã phát biểu, bày tỏ sự ngạc nhiên và phấn khởi khi thấy cơ sở vững mạnh và hiện đại của trường, ông cũng cảm ơn trường đã giúp ông trang trải một số nợ tinh thần: Đó là đã đặt tên trường theo tên nhà bác học, để Trương Vĩnh Ký luôn là bài học và công việc khoa học mẫu mực cho các thế hệ trẻ không ngừng học tập và lao động.
BÀI VIẾT VỀ ÔNG Ai là ‘ông tổ’ của báo chí Việt Nam?
Xem thêm : Shim Madam là ai ? Con người đáng sợ đứng sau tất cả Drama lớn nhất tại Hàn Quốc
Người Việt làm báo chí đầu tiên trong thời kỳ báo chí sơ khai không ai khác ngoài Trương Vĩnh Ký (1837 – 1898). Trước khi ông trở thành chủ bút của Gia Định báo năm 1869, ông đã cộng tác viết bài cho báo tiếng Pháp. Điều này đã khiến cụ Vương Hồng Sển cho rằng ông là “ông tổ của báo chí Việt Nam”.
Lợi thế lớn nhất của gia đình Trương, mà ai cũng khao khát, thậm chí chỉ có một phần nhỏ của vốn ngoại ngữ và kiến thức uyên bác của Trương Vĩnh Ký cũng đủ làm họ hân hoan. Trương Vĩnh Ký đã học 26 ngôn ngữ khác nhau, bao gồm cả ngôn ngữ sống và đã chết, vì vậy ông từng được gọi là “thợ đa ngôn ngữ”. Với kiến thức và văn hóa sâu sắc như vậy, việc ông trở thành người khởi xướng báo chí Việt ngữ không thể nào đúng hơn. Trước khi đóng góp lớn cho sự ra đời và phát triển báo chí Việt ngữ, Trương Vĩnh Ký cũng làm việc viết bài cho một tờ báo tiếng Pháp. Theo Lược sử báo chí Việt Nam, tờ báo đó là Bulletin du Comité Agricole et Industriel de la Conchinchine, một tờ báo với mục đích nghiên cứu về nông nghiệp và công nghiệp trong khu vực này. Nhờ công việc viết bài cho tờ báo đó mà “ta đã có thể thấy người Việt Nam viết báo bằng tiếng Pháp lần đầu tiên là Trương Vĩnh Ký”. Công việc và sự nghiệp của học giả Trương đã được nhiều người bàn luận và đánh giá, nhưng ở đây, chúng ta chỉ tập trung xem xét về ông trong lĩnh vực báo chí và sách vở, với vai trò tiên phong, khởi xướng cho báo chí Việt ngữ ở miền Nam trong giai đoạn đầu. Đầu tiên, có công của Trương Vĩnh Ký đối với tờ báo Việt ngữ đầu tiên: Gia Định báo. Sau khi ra mắt và được quản lý bởi Ernest Potteaux, một nhà ngôn ngữ người Pháp, báo được giao cho Trương Vĩnh Ký quản lý từ ngày 16.9.1869. Và theo một nguồn tin từ Sài Gòn xưa, cụ Sển đã phát hiện điều thú vị rằng “Ông đã cho viết ‘kẻ làm ‘nhựt trình'” thay vì “gérant” trên tờ giấy chờ ký của nhà quản lý. Dưới sự điều khiển của Trương, Gia Định báo trở nên sôi nổi hơn, đa dạng về thể loại và chủ đề, đúng như nhận xét của Nguyễn Việt Chước là “Từ khi Trương Vĩnh Ký đảm nhận, với sự hợp tác của Tôn Thọ Tường, Paulus Huỳnh Tịnh Của, Trương Minh Ký, nội dung báo trở nên phong phú hơn: có bài nghiên cứu, nghị luận, có mục sưu tầm tục ngữ, thi ca và cổ tích”. Sau khi hoàn thành vai trò tổ chức, quản lý tờ báo này, mặc dù đảm nhận nhiều vị trí khác nhau trong bộ máy hành chính của Pháp hoặc tham gia vào quyền lực nhà Nguyễn, nhưng công việc báo chí của Trương Vĩnh Ký không ngừng phát triển. Ngược lại, ông vẫn dành tâm huyết cho báo chí Việt ngữ trong giai đoạn đầu.
Theo cụ Sển, trong thời gian từ năm 1888 đến 1889, Trương Vĩnh Ký đã chủ trương cho một tờ báo khác, được biết đến với tên Thông Loại Khóa Trình (miscellanées), sau đổi tên thành Sự Loại Thông Khảo. Theo ý kiến của GS Nguyễn Văn Trung (trong tác phẩm Hồ sơ về Lục Châu Học) và Thuần Phong (trong Đồng Nai Văn Tập số 3, tháng 1.1969), tờ báo Thông Loại Khóa Trình “là tạp chí văn học hoặc báo học đầu tiên bằng chữ quốc ngữ ở miền Nam” (nói theo lời GS Nguyễn Văn Trung). Tờ báo này tập trung vào các mục về thơ văn cổ, thơ văn hiện đại, văn hóa dân gian… Theo Báo Chí Quốc Ngữ ở Sài Gòn cuối thế kỷ 19, Thông Loại Khóa Trình được xem là tờ nguyệt san đầu tiên có nhiều tiêu điểm đầu tiên như: tờ báo tư nhân đầu tiên, tờ báo do người Việt làm chủ đầu tiên, tờ báo đầu tiên dành cho học sinh, tờ báo tự chủ định bản đầu tiên… Tờ báo có khoảng 12-16 trang mỗi số, Trương Vĩnh Ký tự túc chi trả chi phí in ấn. Theo nghiên cứu của nhà báo người Việt Dòng Văn Tòng, tờ báo “được bố trí như một quyển sách, kích thước 16×23,5cm, có trang bìa và trang nhan đề”. Mỗi số bán được khoảng 300-400 bản. Tuy nhiên, do không đủ vốn, sau khi in được 18 số, ông phải ngừng in. Trong tác phẩm Vũ Hương Ký Hành Trạng, nhà văn hóa Nguyễn Văn Trung đã thống kê rằng trong 18 số, có 12 số năm đầu và 6 số năm thứ hai. Số cuối cùng được xuất bản vào tháng 10.1889. Mục đích của tờ báo được thể hiện ngay trong lời nói đầu của số 1.1888: “nói về chuyện lớn, về những chuyện quốc gia, về các công trình quan trọng, để cho học sinh đọc vui. Mục đích không phải là vô ích, mà là nhằm truyền đạt các chuyện quan trọng trong cuộc sống của con người. Với ý kiến và ý chí, sau cùng tất cả đều nhìn thấy, đặc biệt là trí tuệ của học sinh đang rực rỡ, trong sự trong sáng, tinh tươm, như tờ giấy trắng, như sáp mềm, có thể ghi chép, vẽ vời, uốn nắn bất kỳ kiểu dáng nào, như tre còn non để uốn, trí tuệ trẻ em dễ dạy”.
Không chỉ là người sáng lập tờ báo tư nhân đầu tiên, người viết bài cho tờ báo tiếng Việt đầu tiên, Trương Vĩnh Ký cũng cộng tác với nhiều tờ báo tiếng Pháp và tiếng Việt khác. Ngoài công việc báo chí, gia đình Trương cũng có đóng góp quan trọng trong việc xuất bản sách tiếng Việt. Trong Báo Chí Việt Nam từ khởi thủy đến 1945, có một điểm đáng chú ý, rằng: “Ông đã xuất bản sách từ khi 26 tuổi (1862) và tiếp tục viết cho đến khi mất (1898)”. Theo Nguyễn Liên Phong, ông thường dạy quan Langsa chữ Hán và dịch các truyện từ chữ Hán sang chữ quốc ngữ. Trong cuốn sách Điếu Cổ Hạ Kim Thi Tập, ông nêu ông là:
Xem thêm : Những kinh nghiệm và khám phá căn bản của cụ Thiên Lương để giải đoán lá số tử vi
Phong tư dịu dàng, Chữ nghĩa thâm thúy. Thường dạy quan Langsa, Giao tiếng Mỹ u rũ. Cùng sách viết nhiều pho, Thẻ biên không mỏi chí. Cờ dựng chốn Hàn lâm, Bia truyền nhà Sử thị.
Bên cạnh công việc báo chí, việc truyền bá văn hóa rộng rãi, Trương Vĩnh Ký cũng đã xuất bản nhiều tác phẩm văn học tiếng Việt như Lục Vân Tiên, Thúy Kiều, Phan Trần… Dựa trên cuốn sách Trương Vĩnh Ký, nhà văn hóa Nguyễn Văn Trung và thống kê này chưa bao gồm đủ, ta có thể thấy sự đóng góp đồ sộ của ông trong việc xuất bản, truyền bá văn hóa trong các lĩnh vực như sưu tầm, sáng tác, in ấn. Vì vậy, sau khi ông mất, đã tổ chức một cuộc quyên góp để xây dựng tượng của nhà bác ngữ, nhà báo nổi tiếng ở miền Nam tại Sài Gòn. Khi Trương Vĩnh Ký qua đời, nhiều lời tiếc thương được gửi đến và tôn vinh các đóng góp của ông trong lĩnh vực văn hóa. Ví dụ:
…Dốc chí mở mang giáo hóa, Sáng suốt đọc sách trong đêm khuya; Ngày đêm miệt mài với văn chương, Rửa tay rửa chân bỏ qua bữa cơm, Sắp cuốn này, dọn cuốn khác, tiêu lương làm công trách; Thành tựu dương trí trong Hàn lâm, Vẻ vang như bia thời sách sử.
Khi Trương Vĩnh Ký qua đời, đã có những lời tiếc thương được truyền đi và tất cả đều ca ngợi đóng góp của ông trong lĩnh vực văn hóa. Và thời điểm mà học giả Trương Vĩnh Ký đã ra đi, có nhiều người tiếc thương, ngợi ca về các đóng góp văn hóa của ông. Có thể kể đến ví dụ:
Nguồn: https://stamboom-boden.com
Danh mục: Là Ai
